Wdrażana reforma systemu edukacji zakłada, że w nowoczesnej szkole nauczyciel powinien być organizatorem procesu nauczania – uczenia się. Jego najważniejszym zadaniem nie powinno być tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim kształtowanie umiejętności, zachowań i postaw, czyli stymulowanie ucznia do stosowania zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu. Każdy nauczyciel powinien postawić sobie nie tylko pytanie • czego należy uczyć, • ale także – w jaki sposób i jakimi metodami.
Właściwy wybór metody umożliwia lepsze zaktywizowanie uczniów do twórczej pracy i pozwala na efektywniejszy rozwój procesów poznawczych. Przy wyborze metody nauczyciel powinien kierować się: a) problematyką lekcji, b) zakładanymi celami, c) wiekiem uczniów d) baza dydaktyczną, którą dysponuje e) własnymi predyspozycjami.
Jak wykazały badania prowadzone w wielu krajach świata, stosowana metoda decyduje często nie tylko o: • zdobytej wiedzy, • kształtowaniu nowych umiejętności samodzielnego poszukiwania informacji, • twórczego korzystania z już posiadanej wiedzy, • rozwijaniu postawy poszukującej.
Mając to wszystko na uwadze, wraz z koleżanką przeprowadziłam warsztaty dla zespołu matematyczno – przyrodniczego w naszym gimnazjum poświęcone metodom aktywizującym.
Plan warsztatów
1. Informacje o metodach nauczania i ich podział. 2. Podział metod aktywizujących na: • PROBLEMOWE • METODY EKSPRESJI I IMPRESJI • GRAFICZNEGO ZAPISU. 3. Dyskusja dydaktyczna i jej przykłady. 4. Omówienie: • BURZY MÓZGÓW • DRAMA • METAPLAN • ŚNIEŻNA KULA. 5. Przedstawienie metody aktywnego opisu. 6. Przedstawienie metody seminarium.
Sposób przeprowadzenia lekcji metodą BURZY MÓZGÓW (giełda pomysłów):
I. Faza wprowadzająca 1. Nauczyciel zapisuje problem, nad którym będą pracować uczniowie na tablicy. 2. Przygotowuje środki pomocnicze (tablice, arkusze papieru, flamastry). 3. Podaje reguły metody burzy mózgów i krótko je omawia: • zgłaszane są wszystkie, nawet najbardziej śmiałe pomysły rozwiązania • pomysły zgłasza cała klasa (podzielona na grupy 4 – 6 osobowe) • czas wykonania zadania 10 minut • nie wolno krytykować pomysłów w trakcie ich zgłaszania, nie komentować i nie uzasadniać • im bardziej oryginalne rozwiązania, tym lepiej • „pierwsza myśl” najlepsza
II. Faza realizacyjna (praca w zespołach) 1. Zespoły podają możliwe rozwiązania problemu – powstaje tzw. lista rozwiązań. 2. Pomysły z listy są porządkowane i dopracowywane. 3. Uczniowie analizują pomysły i wybierają ten, który ich zdaniem jest najlepszy.
III. Faza podsumowująca 1. Liderzy zespołów przedstawiają propozycję rozwiązania problemu na forum całej klasy. 2. Wybrany wcześniej zespół ekspertów ocenia pomysły i wybiera najlepszy.
Wynikiem zajęć prowadzonych tą metodą jest opracowanie wniosków, np. w postaci raportu – krótkiej, zwięzłej, konkretnej informacji.
Przykład problemu do rozwiązania: - Czynniki wpływające na rozwój gospodarczy każdego kraju. - Na czym polega gospodarka wolnorynkowa?
Sposób przeprowadzenia lekcji metodą DRAMY:
I. Faza wprowadzająca 1. Nauczyciel podaje uczniom temat i przedstawia cele zajęć. 2. Wprowadza uczniów w sytuację dramy poprzez opowiadanie zdarzenia lub przedstawienie sytuacji (może być fikcyjna). 3. Nauczyciel przedstawia uczniom scenariusz i rozdziela role, które będą odgrywać. Pozostali uczniowie są obserwatorami. 4. Wspólnie z klasą przygotowuje potrzebne rekwizyty.
II. Faza realizacyjna 1. Uczniowie wcielają się w role i odgrywają scenki, wyrażając swoje uczucia. 2. Po zakończeniu „aktorzy” wspólnie z obserwatorami dyskutują nad przedstawioną sytuacją. Obserwatorzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami.
III. Faza podsumowująca 1. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje całą dramę. 2. Nauczyciel ocenia uczniów, którzy najlepiej odegrali swoje role.
Przykład: 1. Współpraca gospodarcza państw graniczących z Polską. Drama: Z klasy przenieśmy się do hali międzynarodowych targów, gdzie 6 państw sąsiadujących z polską będzie zawierać umowy handlowe. Cel: • zna sąsiadów Polski; • potrafi je lokalizować na mapie; • pamięta główne cechy gospodarki tych państw; • wymienia towary będące przedmiotem eksportu i importu w poszczególnych państwach; • rozumie potrzebę integracji państw sąsiadujących itd. …………
Sposób przeprowadzenia lekcji metodą ŚNIEŻNEJ KULI:
I. Faza wprowadzająca 1. Nauczyciel podaje uczniom zagadnienie, które będzie tematem lekcji (problem, pytanie) i zapisuje je na tablicy. 2. Uczniowie na podstawie dotychczas zdobytej wiedzy i własnych doświadczeń indywidualnie rozważają dany problem, a odpowiedzi zapisują na kolorowej kartce (np. niebieskiej).
II. Faza realizacyjna 1. Uczniowie w parach wymieniają się swoimi poglądami. 2. Pary uwzględniają jedno stanowisko na dany temat i zapisują je na kolorowej kartce (np. czerwonej). 3. Następnie dobierają się czwórkami, dyskutują nad wcześniej zaprezentowanymi rozwiązaniami, uzgadniają jedno wspólne rozwiązanie i zapisują je na kartce (np. zielonej). 4. Czwórki łączą się w ósemki i uczniowie ponownie dyskutują. Wybierają jedno wspólne rozwiązanie i przedstawiają je na plakacie.
III. Faza podsumowująca 1. Liderzy prezentują plakat wykonany przez ich grupę. Ma on być ilustracją wspólnego stanowiska (rozwiązania). 2. Uczniowie w formie plakatu opracowują jedno wspólne stanowisko (rozwiązanie).
Przykład problemu do rozwiązania: 1. Z jakimi problemami borykają się mieszkańcy Twojego regionu? 2. Sformułuj definicję PKB.
Sposób przeprowadzenia lekcji metodą METAPLANU (plakatu):
I. Faza wprowadzająca 1. Nauczyciel przygotowuje duży arkusz papieru i trzy bloczki z karteczkami samoprzylepnymi – każdy w innym kolorze. 2. Formułuje problem, który będzie rozważany na lekcji. Informuje uczniów, że będą wykonywać wspólny plakat. 3. Rozdaje uczniom po 3 samoprzylepne karteczki, każdą innego koloru.
II. Faza realizacyjna (praca w grupach 5 – 6 osobowych) – 20 min. 1. Uczniowie dyskutują nad przedstawionym problemem. Poszukują odpowiedzi na pytania; • Jak jest? • Jak powinno być? • Dlaczego nie jest tak, jak powinno? 2. Nauczyciel poleca uczniom zapisać odpowiedzi na trzy zadane pytania, każdą na innej karteczce np. pytanie 1 – kartka żółta, 2 – różowa, 3 – niebieska). Odpowiedzi powinny być krótkie. Mają przedstawić tylko jeden argument, który uczeń uzna za najważniejszy. 3. Nauczyciel przedstawia uczniom plakat podzielony na cztery pola. Trzy z nich są miejscem odpowiedzi na jedno z pytań.
Temat: Jak jest? Jak powinno być? ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... Dlaczego nie jest tak, jak powinno? …………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………. Wnioski: ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
4. Odpowiedzi uczniów na karteczkach są kolejno odczytywane, a następnie naklejane na odpowiedniej części plakatu. Jeżeli argumenty się powtarzają, karteczki naklejane są jedna na drugą. W trakcie dyskusji niektóre kartki mogą zostać wycofane lub przesunięte do innej części plakatu.
III. Faza podsumowująca 1. Liderzy przedstawiają wnioski będące próbą odpowiedzi na pytanie; „Co zrobić, aby było tak, jak być powinno?”. 2. Nauczyciel wspólnie z uczniami ocenia zapisane przez liderów wnioski przewartościowując je i wspólne ustalenie wniosków końcowych – zapis w zeszytach.
Przykład problemu do rozwiązania: 1. W jaki sposób człowiek wykorzystuje warunki naturalne Australii? 2. Jaki jest stan środowiska geograficznego powiatu piskiego?
METODA SEMINARIUM:
To metoda oparta na tematyce kompetentnych wypowiedzi. Wymaga ona wcześniejszej pracy ucznia, powtórzenia przerobionego materiału lub jego zebrania, w celu kompetentnego wypowiadania się na zaplanowanej przez nauczyciela lekcji.
W TEJ METODZIE LICZY SIĘ WIEDZA UCZNIA, ZDOBYTA NA LEKCJACH LUB SAMODZIELNIE (np. w domu). 1. Do seminarium uczeń musi się przygotować, wykorzystując dostępne mu źródła i materiały. 2. Przygotowuje się przed lekcją ze źródeł podanych mu wcześniej przez nauczyciela. 3. Seminarium jest bardzo dobra metodą powtórzeniowo – utrwalającą materiał nauczania po przeanalizowaniu pewnej partii treści kształcenia. 4. W trakcie seminarium nauczyciel: • wprowadza temat, • organizuje i kieruje dyskusją, • porządkuje, podsumowuje wypowiedzi uczniów, • ocenia uczniów.
Przykład: 1. Dlaczego Azję można nazwać kontynentem kontrastów? 2. Oceniamy środowisko geograficzne naszego województwa pod kątem rozwoju gospodarczego.
Przygotowała: mgr Jolanta Nazarczuk - Pupek |